Bulgaristan’ın Göğkuzeylerinde Geri Dönüş: Kemik Kırıcı Akbabaların Hayatı
Bulgaristan’ın Rila ve Rodop Dağları’nda yürütülen kemik kırıcı akbaba (Gypaetus barbatus) yeniden ikamet projesi, Avrupa’nın en başarılı doğa koruma başarılarından biri haline geldi. Doğa koruma uzmanları, “bu başarıyı neredeyse bir mucize olarak nitelendiriyor” ifadesini kullanarak, bölgedeki ekolojik dengenin yeniden kurulduğuna işaret ediyor. 2025 itibarıyla bölgede 92 bireyin aktif yaşadığı ve doğal üreme oranının %65 seviyesine ulaştığı bildirildi.
Tarihin Derinliklerinden Yeni Bir Başlangıç
Kemik kırıcı akbabalar, Bulgaristan’da yaklaşık 80 yıl önce son olarak görüldü. Avcılık, zehirli yemler ve yaşam alanlarının hızla daralması nedeniyle tamamen yok olmuştu. 2015 yılında İspanya ve Avusturya’dan getirilen 60 bireyle başlatılan proje, bugün bölgesel ekosisteme hayati önem taşıyan bir dönüşümü mümkün kılmış durumda. Özellikle 2024 sonu ve 2025 başı itibarıyla kaydedilen 21 yavrunun yetişkinliğe ulaşması, projenin en parlak dönüm noktası olarak değerlendiriliyor.
Sağlık ve Ekosistem Dengesi İçin Kritik Rol
Bu uçucu devler, ölü hayvanları temizleyerek bulaşıcı hastalıkların yayılmasını engelleyen doğal temizlikçiler olarak ekosistemde hayati bir rol oynuyor. Türkiye’de Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinde yaşayan benzer akbaba türleriyle bölgesel bağlantılar kurulması, iklim değişikliği ve habitat kaybı gibi küresel tehditlere karşı ortak koruma stratejilerinin geliştirilmesi açısından büyük önem taşıyor.
- 2024-2025 döneminde Bulgaristan ve komşu ülkeler arasında 38 bireyin serbestçe hareket ettiği tespit edildi
- Doğal üreme oranında kaydedilen %65’lik başarı, ilk kez projenin kendi kendini sürdürebilecek seviyeye ulaştığını gösterdi
- Erzurum ve Artvin illerindeki sınır bölgelerinde ilk kez gözlemler gerçekleştirilerek bölgesel koruma çabalarının genişlemesi sağlandı
Türkiye-AB Ortaklığı ve Gelecek Planları
Bulgaristan’daki başarı hikayesi, Türkiye’nin de 2024 yılında hayata geçirdiği “Eylül Projesi” kapsamında Doğu Anadolu’da akbaba nüfusunun korunmasına yönelik hamleler için önemli bir örnek teşkil ediyor. Türkiye Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Bulgar meslektaşları arasında geliştirilen ortak izleme sistemleri, geniş coğrafyada yürütülen koruma çabalarının verimliliğini artırmayı hedefliyor. Bölgesel uzmanlar, bu tür kuşların Türkiye’nin yüksek rakımlı alanlarına doğal göçünün 2026 yılına kadar daha sık gerçekleşeceğini öngörüyor.
