Erdal Eren mezarı başında anıldı: 12 Eylül’de yaşı büyütülerek idam edilen 17 yaşındaki genç unutulmadı

12 Eylül 1980 askeri darbesinin sembol isimlerinden Erdal Eren, ölümünün 45. yıl dönümünde kabri başında düzenlenen anma töreninde yâd edildi. Yaşı büyütülerek idam edilen genç devrimci, her yıl 13 Aralık’ta sol çevrelerin hafızasında tazeleniyor.

12 Eylül’ün En Genç İdam Edilen İsmi

25 Eylül 1961 tarihinde Giresun’un Şebinkarahisar ilçesinde dünyaya gelen Erdal Eren, Ankara Yapı Meslek Lisesi öğrencisiyken sol görüşlü hareketlere katılmış ve Halkın Kurtuluşu örgütü saflarında yer almıştı. 1980 yılı Türkiye’sinde yaşanan siyasi kaosun tam ortasında, henüz 18 yaşını bile doldurmadan hayatını kaybeden Eren’in hikayesi, darbe döneminin tartışmalı infazları arasında özel bir yere sahip.

2 Şubat 1980 tarihinde Ankara’da gerçekleşen yasadışı gösteride gözaltına alınan 24 kişi arasında bulunan Erdal Eren, askeri inzibat eri Zekeriya Önge’yi öldürmekle suçlanarak yargılandı. Orta Doğu Teknik Üniversitesi öğrencisi Sinan Suner’in öldürülmesini protesto amacıyla düzenlenen eylem sırasında çıkan silahlı çatışmada meydana gelen olayın ardından tutuklanan Eren, 19 Mart 1980’de Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 Numaralı Askeri Mahkemesi tarafından ölüm cezasına çarptırıldı.

Tartışmalı Yargılama Süreci

Erdal Eren davasının en tartışmalı yönlerinden biri, yargılama sürecinde yaşanan hukuki sorunlar oldu. Askeri Yargıtay 3. Dairesi, mahkeme kararını önce usul yönünden, ardından esastan olmak üzere iki kez bozdu. İlk bozma kararı eksik soruşturma gerekçesiyle alınırken, ikinci bozma Türk Ceza Kanunu’nun 59. maddesinin uygulanmaması nedeniyle gerçekleşti. Bu madde, cezada indirim sağlayabilecek nitelikteydi.

Ancak Askeri Yargıtay Başsavcısı’nın itirazı üzerine dosya iki kez Askeri Yargıtay Daireler Kurulu’na sevk edildi. Kurul, mahkeme kararını uygun bularak idam hükmünü 20 Kasım 1980 tarihinde onadı. Eren’in avukatları, yaşının yöntemine uygun şekilde belirlenmediğini ileri sürerek itirazda bulundu, ancak bu girişimler sonuç vermedi.

Yaş Tartışması ve Kemik Testi Talebi

Davanın en çok konuşulan unsurlarından biri Erdal Eren’in gerçek yaşı oldu. İdam öncesi kendisini ziyaret eden gazeteciler Savaş Ay ve Emin Çölaşan’a verdiği röportajda Eren, 18 yaşının altında olduğunu, kemik testi yapılması talebinin reddedildiğini ve avukatıyla görüştürülmediğini ifade etti. Eren ayrıca, öldürdüğü söylenen askere uzaktan ateş ettiğini ancak otopside yakın mesafeden atış yapıldığının belirlendiğini söyleyerek tutarsızlıklara dikkat çekti.

Eren’in babası da 21 Kasım 1980 tarihinde dönemin Devlet Başkanı Kenan Evren’e yazdığı mektupta, suç tarihinde oğlunun 18 yaşını henüz 3 ay geçtiğini belirtti. Bu iddialar, Eren’in gerçekte 17 yaşında olduğu ve yaşının büyütülerek idam edildiği yönündeki kuşkuları güçlendirdi.

İnfaz ve Son Anlar

12 Aralık 1980 tarihinde Kenan Evren başkanlığındaki Milli Güvenlik Konseyi idam kararını onayladı. Bir gün sonra, 13 Aralık 1980’de Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi’nde Ulucanlar Cezaevi olarak bilinen yerde infaz gerçekleştirildi. Eren’in son sözleri “Kahrolsun faşist diktatörlük, yaşasın TDKP!” sloganı oldu. Cenazesi Ankara Karşıyaka Mezarlığı’na defnedildi.

Kenan Evren, 1991 yılında yayımlanan anılarının ikinci cildinde olaya ilişkin şu ifadeleri kullandı: “12 Eylül’den kısa bir süre önce Ankara Ayrancı bölgesinde bir inzibat erini arkadan vurup öldüren 19 yaşındaki Erdal Eren adındaki terörist hakkında verilen idam cezasını bugün onayladık. İdam gece yarısı infaz edildi.”

Hafızada Canlı Tutulan İsim

Erdal Eren’in idamı, 12 Eylül döneminin en tartışmalı infazlarından biri olarak tarihe geçti. Ağabeyi Erkan Eren, Erdal’ın Mamak Askeri Cezaevi’nde tutuklu kaldığı dönemde ağır işkence gördüğünün izlerine tanık olduğunu ve infazı radyodan öğrendiklerini aktardı. Aile, Eren’in kimsesizler mezarına gömülmek istendiğini de belirtti.

Her yıl 13 Aralık tarihinde sol örgütler ve sivil toplum kuruluşları tarafından anma törenleri düzenlenen Erdal Eren, darbe karşıtı mücadelenin simgelerinden biri haline geldi. 2024 yılında düzenlenen 44. yıl anma törenlerinde, CHP Genel Başkanı Özgür Özel de sosyal medya hesabından mesaj yayımlayarak Eren’in hafızasını yaşattı.

Günümüzde Anma Etkinlikleri

Emek Partisi ve çeşitli sol siyasi oluşumlar, her yıl Aralık ayında Erdal Eren’i anma etkinlikleri düzenliyor. Bu etkinliklerde, darbe dönemindeki hak ihlalleri ve yargısız infazlar tartışılarak demokratik kazanımların korunması vurgusu yapılıyor. Eren’in mezarı başında düzenlenen törenler, genç nesillere o dönemin acı tecrübelerini aktarma işlevi görüyor.

12 Eylül 1980 darbesi sonrasında toplam 50 kişinin idam edildiği bilinirken, Erdal Eren bu isimler arasında en genç olanlardan biri olarak tarihe geçti. Olayın üzerinden 45 yıl geçmesine rağmen, yaş tartışması ve yargılama sürecindeki usulsüzlükler hala gündemde tutuluyor.