Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı 2024 yılı gelir dağılımı istatistikleri, ülkedeki gelir eşitsizliğinin boyutlarını gözler önüne serdi. Verilere göre en yüksek gelire sahip yüzde 20’lik kesim toplam gelirin yüzde 48,1’ini alırken, en düşük gelirli yüzde 20’lik grup sadece yüzde 6,3’lük paya sahip oldu.
Gelir Uçurumu Derinleşiyor
TÜİK’in 2023 yılını referans alan verileri, Türkiye’deki gelir adaletsizliğinin çarpıcı tablosunu ortaya koyuyor. En zengin yüzde 20’lik grubun gelir payı bir önceki yıla göre 0,6 puan azalarak yüzde 48,1’e gerilerken, en yoksul kesimin payı 0,2 puan artışla yüzde 6,3’e yükseldi. Bu hafif iyileşmeye rağmen, en düşük gelir grubunun kazancı asgari ücret seviyesinde kalmaya devam etti.
Gelir dağılımındaki eşitsizliği ölçen Gini katsayısı, Türkiye geneli için 0,418 değerine ulaştı. Bu gösterge 2014 yılında 0,379 seviyesindeyken, son 10 yılda 0,039 puanlık artış kaydetti. Gini katsayısının bire yaklaşması gelir dağılımındaki bozulmayı işaret ediyor.
İstanbul’da Durum Daha da Kritik
İl bazında incelendiğinde, gelir eşitsizliğinin en yüksek olduğu şehrin İstanbul olduğu belirlendi. Başkent için Gini katsayısı 0,428’e yükselirken, bu değer 2014 yılından bu yana 0,071 puanlık ciddi bir artış gösterdi. İstanbul’daki gelir dağılımındaki bozulmanın Türkiye ortalamasından daha hızlı seyrettiği tespit edildi.
Son 10 yılda İstanbul’da en yoksul yüzde 20’lik grubun ortalama geliri 10,8 katına çıkarken, en zengin yüzde 20’lik grubun geliri 14,5 katına ulaştı. Bu veriler, gelir artışının üst gelir grupları lehine gerçekleştiğini gösteriyor.
Sektörel Gelir Değişimleri
2024 yılında sektörel bazda en yüksek ortalama ücret artışı inşaat sektöründe yaşandı. Bu gelişme, yapı sektörünün ekonomideki dinamik yapısını yansıtırken, diğer sektörlerdeki ücret artışlarının gerisinde kalan kesimlerin varlığını da ortaya koyuyor.
Paradoks: Milyoner Sayısında Rekor Artış
Gelir eşitsizliğindeki bu tablo, Türkiye’nin 2024 yılında dolar milyoneri sayısını artırmada rekor kırmasıyla çelişkili bir görünüm oluşturuyor. Özellikle faiz ve kâr payı gelirlerindeki yükseliş, sermaye sahiplerinin lehine bir gelir transferi yaşandığını işaret ediyor.
Bu durum, gelir dağılımındaki iyileşmenin sınırlı kalırken, üst gelir gruplarının finansal araçlardan elde ettiği gelirlerin hızla arttığını gösteriyor. Uzmanlar, bu gelişmenin uzun vadeli servet dağılımı üzerinde olumsuz etkiler yaratacağını değerlendiriyor.
Emekli Gelirlerinde Gerileme
Dikkat çeken bir diğer veri, emekli aylıklarının toplam gelir içerisindeki payının azalması oldu. 2009-2024 yılları arasında emekli sayısı yüzde 85,3 oranında artarken, tüm gelir içerisinde emekli aylığının payı yüzde 2,7 azalarak yüzde 18,3’ten yüzde 15,6’ya geriledi.
En yüksek yüzde 10’luk gelir grubunun toplam gelirden aldığı pay 2024 yılında yüzde 32,9 olarak gerçekleşti. Bu da 100 liralık gelirin yaklaşık 33 lirasının nüfusun sadece yüzde 10’luk kesimi tarafından alındığı anlamına geliyor.
Avrupa’da İlk Sırada
Türkiye gelir dağılımı eşitsizliğinde Avrupa ülkeleri arasında ilk sırada yer alıyor. Bu durum, ülkenin ekonomik büyümesinin toplumsal refahın eşit dağılımında yetersiz kaldığını gösteriyor. Gelir adaletsizliği konusunda Katar, Belçika ve Slovakya gibi ülkeler daha başarılı performans sergilerken, Türkiye küresel sıralamada dokuzuncu pozisyonda bulunuyor.