Afşin Elbistan Termik Santralinde Toplu Zehirlenme: Yeni Yönetmelikle Fatura Aile Hekimlerine Kesildi

Afşin-Elbistan Termik Santrali’ndeki Toplu Zehirlenme Olayı: Aile Hekimliğine Yüklenen Sorumluluk Tartışma Yarattı

Kahramanmaraş’ın Afşin ilçesinde bulunan termik santralde yaşanan toplu zehirlenme vakası, sağlık sistemindeki yeni düzenlemelerin sorgulanmasına neden oldu. Çelikler Holding bünyesinde işletilen Afşin-Elbistan A Termik Santrali’nde çok sayıda işçinin zehirlenme belirtileriyle hastaneye kaldırılmasının ardından, vakaların takibi ve raporlanması sorumluluğu aile hekimliği çalışanlarına yüklendi. Aile Hekimleri Sendikası (AHESEN), bu durumun yeni Aile Hekimliği Yönetmeliği’nin getirdiği yükümlülükler nedeniyle sistematik bir şekilde birinci basamak sağlık çalışanlarına fatura edildiğini açıkladı.

Santralda Yaşanan Zehirlenme Vakası ve Tahliye Süreci

Olayın yaşandığı sabah mesaisinde, santralde çalışan işçilerde iştahsızlık, halsizlik, karın ağrısı ve yüksek ateş gibi belirtiler gözlemlendi. Durumun ciddiyeti anlaşılınca etkilenen işçiler derhal Elbistan ve Afşin Devlet Hastanesi’ne sevk edildi. Sağlık ekiplerinin ilk değerlendirmelerinde işçilerin genel durumlarının iyi olduğu belirtilse de, zehirlenme vakalarının sayısı kısa sürede artış gösterdi.

Santralde görevli yetkililerin yaptığı incelemede, zehirlenmenin muhtemel kaynağı olarak içme suyu sistemi gösterildi. Bu şüphe üzerine santralın tamamı tahliye edildi ve mesaide bulunan tüm işçiler otobüslerle tesisten çıkarıldı. Zehirlenme vakalarının sayısının 350 kişiye kadar ulaştığı bildirildi. Herhangi bir belirti göstermeyen işçilerin de önlem amaçlı hastanelere başvurması istendi.

Santralin Çevresel ve Sağlık Etkileri Gündemde

Afşin-Elbistan A Termik Santrali’nın çevre ve halk sağlığı üzerindeki etkileri uzun süredir tartışma konusu. Greenpeace Türkiye’nin üç yıllık hukuki mücadele sonucu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan elde ettiği Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemi (SEÖS) verileri, santralın emisyon değerlerinin yönetmelik sınırlarını ciddi oranda aştığını ortaya koymuştu. Temmuz-Ekim 2020 tarihleri arasını kapsayan verilere göre:

Bu kirleticilerin kalp ve solunum yolu hastalıklarından kansere kadar çok sayıda sağlık sorununa yol açtığı biliniyor. Ayrıca biyoçeşitlilik kaybı ve su kaynaklarının kirlenmesi gibi çevresel sorunlara da neden oluyor.

Yeni Yönetmelik ve Aile Hekimliğine Yüklenen Sorumluluk

Aile Hekimleri Sendikası, termik santralde meydana gelen toplu zehirlenme vakalarının takibi ve raporlanmasının yeni Aile Hekimliği Yönetmeliği kapsamında birinci basamak sağlık çalışanlarına yüklendiğini vurguladı. Sendika yetkilileri, iş yerinde meydana gelen bu türden toplu sağlık sorunlarının iş güvenliği ve çalışma koşullarıyla doğrudan ilişkili olduğunu, dolayısıyla işyeri hekimliği ve İş Sağlığı ve Güvenliği sisteminin sorumluluğunda olması gerektiğini belirtti.

AHESEN, olayın halk sağlığını tehdit eden boyutuna dikkat çekerken, aile hekimlerinin zaten yoğun iş yükü altında çalıştığını ve bu türden sanayi kaynaklı toplu sağlık sorunlarının takibinin uzmanlık gerektiren bir alan olduğunu ifade etti.

Hukuki Süreç ve Bilirkişi Raporu

Türk Tabipleri Birliği (TTB), Afşin Elbistan Termik Santrali’ne yeni ünitelerin eklenmesi projesine karşı açtığı davada önemli bir aşamaya geldi. Dokuz farklı alandan uzman bilim insanlarının oluşturduğı bilirkişi heyeti, Haziran 2025’te tamamladığı raporda, santralin ek ünitelerine verilen Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu kararının çevre, orman, ziraat, maden, jeoloji ve hidrojeoloji mühendislikleri ile sosyoloji, halk sağlığı ve ekolojik yapı açısından uygun olmadığını tespit etti.

Rapor, ek ünite projesine verilen iznin hukuka aykırılığını ortaya koyarken, mevcut üniteler ve santralin varlığını da tartışmalı hale getirdi. 27 Aralık 2024 tarihinde verilen ÇED olumlu kararının yürütmesinin durdurulması ve iptali istemiyle açılan davanın sonucu bekleniyor.

İşçi Çıkarmaları ve Sosyal Boyut

Zehirlenme olayının ardından santralde çalışan Afşinli ve Elbistanlı işçilerin işten çıkarıldığı iddiaları da gündemde. Yerel siyasilerin konuya müdahale etmesi talep edilirken, bölge halkı santralin yarattığı kirlilik ve sağlık sorunları nedeniyle uzun süredir şikayetçi durumda.

Türkiye’nin dördüncü büyük ovası üzerine kurulu olan bu termik santrallerin bölgede yarattığı kümülatif çevresel etkilerin kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesi ve düzenli sağlık taramalarının yapılması gerektiği vurgulanıyor. Çevre ve sağlık örgütleri, deprem sonrası bölgenin ek bir çevre ve sağlık yükü taşıyamayacağını, enerji kaynaklarının yenilenebilir enerjiye yönlendirilmesi gerektiğini savunuyor.